Chungum

Thursday, April 9, 2015

Aluancia Caan i Palik Kut in Mi an Thihnak le Mr. Scott

Hi thawngpang hi kan hnu zarh Saturday April 04 ta a si. Tu lio thawngpang ahcun a laar pawl a si kan ti khawh. Aruang cu, palik pawl nih mi an thahmi hna hi a tlawm ti loh. Palik pawl nih mi an thah hna ruangah a luancia caan zongah buainak tampi a rak chuah kha kan thei dih theu lai. A luancia caan i palik nih mi an thahnak kong cu tlawmpal tete cio in atang lei hin ka van langhter. 


Mr. Scott le a Kaptu Mr. Slager
James Boyd
March 2014 ah James Boyd timi pa cu palik nih thih lak in an rak kah. Mr. Boyd hi inn ngei lo mi (homeless) pakhat a si. An kahnak hi New Mexico state i Albuquerque khua camping a kal lio ah a si. Inn le lo ngei lo in a vak mi le kum 38 a simi Mr. Boyd cu camping a kalnak tlang kai lio an rak kah. Ning cang loin Mr. Boyd an thahnak cu a thli tein video an rak zeih ve hna caah Lawyer te dantatnak an rak tong ve. Mipi lungthin a fah tuk caah mi tampi zong nih sandahpiahnak an rak tuah ve. Cun, New Mexico state i ummi Albuquerque khua palik pawl hi an sual ve rengreng. Kum 2010 in 2014 karlak minung an thah mi hna hi minung 25 hrawng an si, tiah theih a si. 

Eric Garner
Adang pakhat cu July 2014 ah New York City i Eric Garner minak pa an thahnak hi asi. An tlaihnak aruang hi Mr. Garner nih kuak "tax stamp" tal loin a zuar caah a si. A fawinak in cozah phungning a buar. Kum 43 simi Mr. Garner hi, mi thau nawn a si i an rak thah lio ahhin biatak tein mipi an rak buai. Sau tuk New York City le White House hmai ah sandah an rak piah. Siangngakchia zong an rak piah i "I Can't Breathe" tiin le lam cungah it in Mr. Garner philhlonak ah an rak buai. Mipi le siangngakchia nih "I Can't Breathe" an tinak cu New York palik pa nih Mr. Garner cu a tlaih lio ah a hrom fak tuk in second 15 chung hrawng a dih (chokehold) caah a si. Ka thaw ka chuah kho loh tiin voi 11 chung a au ko nain an thlah duh hlei loh. A thaw chuah khawh lonak hi "asthma" zawtnak a ngeih caah a rak si ve. A kut an van khih tik ahcun Mr. Garner cu a rak thi cang. An tlaih lio i a hrom dihnak video zong a um dih ve nain pakhat hmanh palik pawl dantatnak a tong loh. Cu ruangah, mipi an thinhung tuk khunnak cu a si. 

Michael Brown (kum 18)
Cu lawng hlah. Ferguson, Missouri i August 2014 ah kum 18 lawng si mi Michael Brown cu Darren Wilson nih thi lak in a rak kah ve. Mr. Brown hi a kum a no pinah zun tam tuk in a kah caah minak pawl an lungfak khun. A kaptu palik pa Darren Wilson zong pakhat hmanh dantatnak a ton fawn loh caah an lungfah a zual. Cu lawng hlah, an lungtlin lonak an rak langhter lio ah palik pawl nih hrokual ngaiin an rak kham chap rih hna. Cucaah, minak pawl cu fak tuk in sandahpiahnak zong an rak tuah I president Obama tiang a lungre biatak tein a rak thei. Lam cungah an lungfahnak an langhter i gas tiang an rak puah pinah mawtaw tiangin an rak khangh dih. Palik officer Wilson nih Brown a kahnak hi amah palik pa pumpak himnak caah a si tiin an chim. Mr. Brown hi meithal in zun 6 kah dawh a si i video le pumpak in hmuh mi a si lo caah Lawyer zong nih biafiang an thei ve lo i, dantatnak taktak an pe kho ve loh. Fak tuk in an rak buai i fawi tein an rak dai loh. U.S chung ummi nih hi an buainak thawngpang a theilo i kan tlawm lai. 

Tamir Rice (kum 12)
Cun, November 2014 ah Kum 12 a simi ngakchia Tamir Rice cu Cleveland, OH ah lentecelhnak (playground) ah palik pa nih thih lakin a rak kah. Mr. Rice cu palik pa nih meithal in zun 2 a paw ah kah i siizung an tlikpi hnu ah a thi. Ngakchia ai theihnak ah meithal tuh (toy) in mi kha a tinh hna le a thih hna. US cozah law chungah meithal ngakchia lenh mi (toy) paoh cu "orange" color tal chih zungzal a si. Meithal taktak si lo nak theih dingah caah chiah peng dingmi "orange" color zawng te cu Tamir Rice nih a rak phoih ve. Cu tikah, palik pa nih a sik. A kut cungah thlir a fial nain a duh lo. Cucaah, hitin meithal kahnak in thih le loh a tonnak ah a si. Hi tluk ngakchia (kum 12) meithal sawhsawh te ai lenh rih mi cung tiang i zaangfahnak a ngei kho lomi palik hi zei bantuk minung dah a si hnga ti cu ruah awk a um ngai. 

Jereme Reid
November thla 2014 thiamthiam ah Jareme Reid (kum 36) cu Bridgeton, New Jersey ah palik pa nih ka tlai a tinak ah a va kah ve. An tlaihnak hna aruang hi "stop sign" an pah ruangah lam kam ah an dir ter hna i chekhlatnak an tuah hna. Tlawmpal ah an license a hal hna i, an mawtaw chung a hei bihnak ah meithal hmuh dawh a si. Meithal an i ken tiin a au i Mr. Reid cu lengah an van chuah hnu tlawmpal ah meithal kahnak tiang a ton a si. 

Hi hna 5 chung i James Boyd ti lo cu an dihlak in minak lawngte an si. An taksa (vuncuar) ruangah maw thleidannak ngei in an kah hna ti cu ruah ding hmanh ah ka chia ti lo, nain minak pawl sandahpiahnak le an lungfahnak hmuh tik ahhin miraang palik pawl an "racist" deuh ko tiin an chim. Zeisihmanh ah, minak pawl hi tih cu an nung ve rengreng, ka ti. An muisam le an thilhruk aih hrimhrim nih hin miding fel an sinak ding a lam um kho loh. Misual bik tin van thim zongah minak deuh zungzal an si. Sianginn i buainak a um deuh poah si le an mah. Thilfir le hawi he ivuakden a um zong si le anmah thiamthiam an si theu tawn.

****************************************************************

Nai April 04, North Charleston, South Carolina i meithalkahnak ai thok ning cu hitihin a si. 

Walter Scott
Palik officer Michael Slager (kum 33) nih Walter Scott (kum 50) cu a hnu lei a tlik lio ah meithal zuun 8 in a kah. Mr. Scott hi tuan tein palik pa nih a mawtaw hnulei mei thatlo ruangah a rak dirter cang. Nain, Mr. Scott hi a ttihphannak in a zaam. Mr. Scott hi chungkhar zong tha tein a ngeimi a si i, rian zong tha tein a tuan ve mi a si ko. Sinain, Mr. Scott cu officer Slager nih a dirhmun bak in a kah ko. Kar khat hmanh a dawi lo hrimhrim. Ahohmanh nih an ka hmuh rua lo tiah a rak i ruah. Ka meithal kai thlaih mi lakpiak a ka timh a tiin lih a chim rih. Sinain, Mr. Scott akah lio hi video tha tein a hmutu pakhat nih a rak thlak caah pakhat hmanh lihchim awk a that lo bantukin palik officer Michael Slager cu dantatnak a tong ve. Zei bantuk dantatnak a ton lai cu fiang in theih a si rih lo.Tu hrawng hi palik pawl nih an meithal fawi tuk in an ichuah i mi an thah ngaingai hna. Cucaah, president Obama tiang nih palik an cawlcangh ning hi tha deuh in remh kan herh (improve) hau tiah a chim. 

Mr. Scott hi voi 10 hrawng palik nih tlaih bal cangmi a si. An tlaihnak bik aruang hi, "child support" pek lo ruang deuh ah a si. Sinain, cuti ngai fak in dantatnak le thawngtlaknak cu a rak ngei lo. Mr. Scott nih fa 4 a ngeih hna. Rian zong a ngei i a girlfriend he tha tein ihamnak zong a tuah mi a si. A luancia caan balte ah nu dang lakfa tamtuk a rak ngeihter hna caah "child support" balte cu tam ial a pe. Thawngtlak a tihnak ruang zong hi a "child support" pekmi ruangah a si theu lai tiah, a nau pa Anthony nih a chim. 

North Charleston hi South Carolina state chungah khuapit cem pathumnak a si. Minung 100,000 an um i minak (African-American) pawl hi 47 % hrawng an si. Miraang a ummi hi 37% hrawng an si ve. Cun, Palik department i riantuan mi hi miraang 80% hrawng an si. An ruan ning hi mi thleidennak cu ngeih dawh an si lo. A hman mi thil dirpi i ningcang tein riantuan mi an si. Atu zongah tha tein palik Slager nih mi a thahnak video tha tein an hmuh bantukin dantatnak an pek ve ko cu mu. Cucaah kei cu an thil tuah ning hi "systematic" ngai ko, tiah ka ruah ko. 

Hi thawngpang kong he pehtlaiin social media ah an buai ngai. North Charleston, SC zongah minungn 50 hrawng sandahpiahnak a um. Nain, Palik office Mr. Slager cu tha tein dantatnak a hmuh ve ko caah fak in an buai lo. Cun, hi thawngpawng hi news web pakhat nih an van thlah mi rel pin ah, atang comments pawl rel a van nuam ngai tawn. Pakhat le pakhat an i ti hna. Acheu nih palik pa an mawhchiat i acheu nih Mr. Scott a zaam awk hrimhrim a si loh an ti ve. 

Mr. Scott a mawtaw hnu lei athat lo ruangah palik pa nih a dirter. Mr. Scott cu mawtaw chungin a chuak i a zaam. Lam cungah palik pa nih ka meithal chuh a ka timh ti caah Mr. Scott a zaam lio ah a hnu lei in meithal zuun 8 in a kah ve i a thi. A thli tein video an rak zeih caah palik pa nih zeihmanh lih hrokhawl chim awk thatlo bantuk tein dantatnak a tuah sernak ruangah ai huah ve ko. 

Kan hawipa Philips upa hi palik si ve caah a kan chim. Palik rian tuan hi a fawi bak lo mi a si. An nunnak pek in hi bantuk rian hi an tuan. Chungkhar he khuasa ve mi an si tikah anmah pum himnak "self defence" cu an ngeih ve awk hrim a si ve. Sihmansehlaw, hi tin nai hrawng mi an thahnak hna a tam tuk ve tikah anmah pum himnak cu a si thlu kho hnga maw?!  Nang zeitin dah na ruah?! 

Reference: BBC/New York Times

No comments:

Post a Comment