Ka Sianginn....

Bawipa nih a ka zangfah caah United Theological Seminary ah Master of Divinity (MDiv) ka kai kho. A tanglei hmanthlak tete hi ka sianginn kainak a si. Dayton, OH ah a um. Kan inn in nazi pakhat kal a si. 

Ka tu le nih ka sianginn kainak an rak ka hmuhpiak ve. 

Pathian Kan Dawt Kan Timi Cu..

Tahchunhnak ah nungak ka ngei. Ka nungak nu nih a duh lomi paohpaoh ka hrial nak nih khin ka dawtnak cu a langhter. Aruang cu a ngaihchiatter ka siang lo. Cu bantuk cu Pathian kan dawt kan timi zong hi a si ve. Pathian kan dawt ahcun a duh lomi thil paoh kan hrial ve ding a si. Micheu cu Pathian nih dawtmi si lawng kan duh. Pathian dawt ve kan hngal ti lo. Cun Pathian sinin thluachuah le thil tha hmuh lawng kan duh. A caah caan pek kan hngal ve ti lo. Pathian kan dawt cu a duh lomi hrial le sualnak huat khi a si. Jesuh nih cun, hitin a chim, "Kan lungthin dihlak, kan ruahnak dihlak, le kan thazang dihlak in Bawipa Pathian dawt hi Nawlbia vialte lak i a ngan bikmi a si" (Luke 10:27) a ti.

Pathian Miphun

Chin miphun hi Pathian a zum lomi rak si usih law, ram thumnak ah atu bantuk hin kan i fumtom kho lai lo. Pathian zum lomi miphun dirhmun khin hei i fumtom hmanh usih law, zeihme kan va tuah hnga? Kan i fumtom lai kan ti zongah Pathian kan zumh lo ahcun zei ngaingai tuah ding a um lo. Sihmanhsehlaw, Chin miphun cu Pathian a zummi miphun kan si caah Chinmi tlawmte kan umnak paoh pumh khawmhnak tete kan ngei peng (kan i dawt le dawt lo kong cu phun dang hei si rih ko seh). Cucu Pathian a zummi miphun kan si caah a si i a sunglawi taktakmi a si. Kan i fumtom peng khawh ko ahcun kan miphun sinak hmanh thlau usih law, kan biaknak cu thlau a har lai. Kan ram nih hawi ram tluk rih hlah hmanh seh, Pathian a zummi miphun kan simi te hmanh hi chawnva tampi nakin a sunglawi tukmi a si!

"An Pathian ah Bawipa a simi miphun cu lunglawmmi miphun an si, Bawipa nih a mi ah a thimmi hna cu lunglawmmi an si." Psalm 33:12

Bawipa, Bawipa Hi Thang Uh!

Kan damnak Bawipa.
Kan luatnak Bawipa.
Kan himnak Bawipa.
Kan thiannak Bawipa.
Kan dinnak Bawipa. 
Kan fimnak Bawipa.
Kan tthatnak Bawipa.
Kan daihnak Bawipa.
Kan i dawhnak Bawipa.
Kan i lawmhnak Bawipa.

Khrih cu kan Bawipa a si lo ahcun kan Khamhtu a si kho lo. Khrih cu kan Bawipa le kan Khamhtu a si. Kan Bawipa Khrih nih nihin hi kan caah thihnak le vawlei a tei ni a si. Amen! Thangthat awk a tlak tukmi kan Bawipa Khrih hi, a dawtmi a mithiang hna nih a zungzal in thangthat usih!! 

Khrih Chungah Hmun

Misur ruang cu Jesuh a si. Kannih cu a nge kan si i Pathian cu dum ngeitu a si. Misur nge hi phun hnih in tthen khawh a si; thei a tlaimi le a tlai lomi nge tiin. Thei a tlai lomi nge cu dum ngeitu (Pathian) caah santlaihnak kan ngei lo. Cucaah khiah i hlonh kan si tawn. Misur nge cu misur kung he aa pehtlaih lawng ah thei tha a tlai i, thei tha a tlainak nih cun Pathian sunparnak a langhter.

Kannih zong misur nge (zumtu) kan si ti lawng a za loh. Kan ruangpi a si mi Jesuh he pehtlaihnak tha tein kan ngeih i thei ttha kan tlai ve a herh. Cuticun Pathian sunparnak vawlei ah kan langhter khawh lai. Jesuh nih keimah ahhin i peh uh a ti. Misur ruang cu a kung he aa pehtlaih lo tikah a ro, a car. Kannih zong Jesuh he pehtlaihnak kan ngeih lo ahcun kan nun hi a ro i a car tawn ve.

Know That He Is God

Na hawi le na bochan ahcun na hawi le nih zeidah an in tuahpiak khawh timi na hmuh la. Na nule pa na bochan ahcun na nule pa nih zeidah an in tuahpiak khawh timi na hmuh la. Bawi na bochan ahcun bawi nih zeidah an in tuahpiak khawh timi na hmuh fawn la. Na cawnnak, na thazang le na fimmak na bochan ahcun cu nih zeidah an in tuahpiak khawh timi na hmuh la. Nain, a Nungmi Pathian aa bochanmi na si ahcun, a Nungmi Pathian nih zeidah an tuahpiak khawh timi na hmuh la. Bawipa aa bochanmi cu mi thluachuak an si. Bawipa a tlai bal lo. Zumh awk a tlak tukmi le bochan awk a tlak tukmi kan Pathian hi fek tein i bochan zungzal ko hna usih!

"Be still and know that I am God" Psalm 46:10

Na Ruat Bal Maw..?

Khamh awk kan i tlak ruangah a kan khamh loh, Khamhtu Pathian si ruangah a kan khamh.

Dawt awk kan i tlak ruangah a kan daw lo, Dawtu Pathian si ruangah a kan dawt.

Kawl awk kan i tlak ruangah vawlei rungttum in misual a kan kawl lo, zungzal thihnak Hell ram kal a kan sian lo tuk ruangah a kan kawl i a kan khamh!

God bless you!!

Thawngthat Tlak Kan Bawipa..

A thurhnawmmi minung cu a thiangmi Pathian nih a kan kawl, a kan khamh i zungzal nunnak a kan pek.

Nifatin sualnak he a khat i dandat awk aa tlakmi misual cu a dingmi Pathian nih kan sual le that lo ruang i kan in dingmi vialte cu a ngeihchun a Fapa Khrih cungah a tlunter.

Khrih cu sualnak zeihmanh a ngei lo nain vawlei ah a rungtum i kan sualnak le kan sining vialte aa hrawm. Kan sining vialte aa hrawm cu, a sining vialte kan i hrawm khawh ve nakhnga caah a si (2 Cor. 5:21).

Kannih cu vawlei ser hlan piin Khrih chungah Amah ta si dingin rak thim cangmi kan si. Vawlei ser hlan piin a rak kan thim cu, vawlei ser hlan piin a rak kan hngalh cang, a rak kan dawt cang tinak a si (Efe: 1:4). Kanmah nih Pathian hi kan thim lo, Amah nih a kan thim (Joh 15:16).

Sunday hi kan Bawipa le kan Siangpahrawng Jesuh Khrih nih misual kan caah thihnak tei in a thawhthanni sung a si. Kan dam ahcun biakinn thiang ah Khrih kan unau hna he thangthat awk a tlak tukmi kan Bawipa hi

thangthat hna usih. Bawipa nih thluachuahnak in pe hna seh.

Amah Cu A Thangcho Lai..

A nih cu Pathian a si i kei cu minung Ka si.
A nih cu Sertu a si i kei cu sermi Ka si.
A nih cu Bawi a si i kei cu sal Ka si.
A nih Uktu le Nawlngeitu a si i kei cu ukmi le nawlpekmi Ka si.
A nih cu a thawng i kei cu a dermi Ka si.
A nih cu a thiang i kei cu a thurhnawmmi Ka si.
A nih cu a ding i kei cu misual Ka si.
A nih cu a fim i kei cu mihrut Ka si.
A nih cu Dawttu Pathian a si i kei cu dawtmi minung Ka si.
A nih cu thangthatnak le sunparnak vialte pek awk tlak Pathian a si i kei cu a thangthattu le sunparnak petu Ka si.

John 3:30

"A nih cu a ṭhangcho lai, kei cu ka ṭumchuk lai."

"He must increase, but I must decrease."

Bawipa I Bochan cu..

Bawipa nih a fale kan caah khuakhanning le tinhpiakmi cu hngalh kan i zuam ding a si lo (Tahchunhnak ah, na nupi/pasal ding, na pawcawmnak ding na rian, le na tinhmi (goals)). Kanmah nih hngalh kan i zuam lonak ding aruang cu kan hngalh khawh hlei ding a si lo caah a si. Pathian a simi a khuakhanning kan hngalh khawh ahcun Pathian tluk pei kan si la cu. Kannih cu sermi minung (tlak) menmen kan si. Isaiah 55 ah Pathian nih, "nan khuakhanning cu Ka khuakhanning a si lo. Nan ruahning zong Ka ruahning a si lo. Nan khuakhanning le nan ruahning cu van le vawlei aa hlat tluk khin aa hlat" tiah a ti. Cucaah, Bawipa nih kan ca'h i a khuakhanmi hi hngalh len i zuam ti hlah usih. Bawipa nih a kan duhpiakmi cu Amah bochan hi a si. Bawipa aa bochanmi hna sin paoh Bawipa tthawnnak aa phuang zungzal. Na bochan lo ahcun aa phuang ve lai lo. Lungsau in hmailei na nupi/pasal kong le rian kong ah Bawipa bochan bu in hngak ko. Bawipa a tlai bal lo. A caan hman tein rian a tuanmi kan Pathian a si. Lazaruh kha nili a thi cang. Martha le a hawi le caah cun Jesuh a tlai nain Jesuh a phak tikah ahcun a thawhter thiamthiam ko. Bawipa a tlai bal lo. Amah bochan tu hin a rak biapi mi a si!

Blessed The Lord

"Maw ka nunnak, Bawipa cu thangthat tuah! Ka sining vialte, a min thiang cu thangthat tuah uh!" Psalm 103:1

Pathian nih a kan dawtnak, a thatnak le a vel ngeihnak hna hi kan nunnak taktak in kan teh lo ahcun Bawipa hi kan nunnak in thangthat khawh a si hnga maw? Kan nunnak in Bawipa kan thangthat khawh nakhnga, kan nunnak in a kan dawtnak le a thatnak hna hi kan teh hmasa arak herh. Kan teh hmasat lo ahcun kan biakmi Pathian thangthat hi fial chom lengmang kan hau rih ko lai...

Zumtu Nun Cu..

Zumtu nun cu process a si. Miraang holh "process" cu Lai dictionary nih "Hmailei i kal lengmang ning phung" tiah a leh. A hman tuk ka ti. Zumtu nun cu a kal lenmangmi phung pakhat bantuk a si. Paul nih Filipi 3 ah goal tung lei ah a tlimi bantukin a tahchunh. Peter nih ralzam bantuk in a tahchunh ve. Hi ruangah hin zumtu nun cu "amah ning kel" a si kho lo. Anmah ning kel a simi hna cu zumlotu hna an si. Zumtu nun cu a kal lengmangmi (process) a si caah hin tluk caan a um, thawh caan a um. Der caan a um, tthawn caan a um. Tei caan a um, sungh caan a um. Ttam caan a um, khim caan a um. Ttah caan a um, lawmh caan a um lai. Hihi zumtu vialte hna kan nun cio a si.

Love One Another

Love one another" John 13:34

“Pakhat le pakhat i daw u” timi nawlbia hi a hlun le a thar a si. A hlun a si; zeicahtiah Ca Hlun (OT) in a ra mi a si (Lev. 19:18). A thar zong a si fawn; zeicahtiah Jesuh nih biapi ngaiin a chim than ve (John 13:34-35). Dawtnak hi Khrihfabu chung ah pakhat le pakhat upat-hmaizahnak kan i peknak lawng in a langh awk a si lo. Dawtnak cu mah zawnruahnak kaltak in midang caah i pum peknak le midang ca’h riantuanpiaktu kan sinak hin a langh deuh awktu a si (John 15:13). Phun dang in kan van chap ahcun dawtnak cu, “mah zawn nakin midang thatnak a ruat deuhmi lungthin he a rami peknak,” hi a si. Kan hawikom cung lawng ah si loin kan ral le a kan hremtu hna cung tiang ah kan ngeih awk a si cang (Mat. 5:43-48). Dawtnak cu mibu a kan fumtomtu thawnnak le zumtu kan sinak a langhtertu bik a si awk a si fawn. Dawtnak cu ceunak chung i a nungmi hna kan tawhfung a si; aruang cu, midang huatnak kan ngei bu in thlarau lei ah then khawh a si lo. Pathian he kan i pehtlaihnak a thawn le der cu midang cung i dawtnak le zawnruahnak kan ngeihnak hin a rak lang tawn.

Pathian Dawtnak Dah Ti Lo cu...

Catial lonak a sau, tuzan cu van tial ve ning. Hmm, zeidang tial ding ka thei lo. Pathian nih a kan dawtnak dah ti lo cu..

"Vawlei nih a ka tei tuk" ti ti hlah. Na Pathian hi, a ka tei tuk na timi vawlei sertu le teitu a si (John 16:33).

"Sualnak a thawng tuk" ti ti hlah. Na Pathian hi, sualnak a teitu a si. Sualnak tuah cu chim lo, a hngalh hmanh a hngal lomi Pathian a si (2 Cor. 5:21). Sualnak a tei ruangah dawh thihnak in a thawhthan cu!

"Tukforhnak a thawng tuk" ti ti hlah. Na Pathian hi, nangmah bantukin tukforhnak a ing ve mi a si nain a tei. A tei caah an luatter khawh. Cun, na tuar khawh lo dingmi tukforhnak na cungah a tlung bal lo (Matt 4, Heb. 4:15, 1 Cor. 10:13).

"Kei cu ka sualnak a tam tuk ee, kaa phuhrung, Pathian dawtnak he kaa tlak lo" ti ti hlah. Pathian dawtnak he ahohmanh kan i tlak lo. Pathian dawtnak cu aruang um lomi dawtnak a si. Cun, na sualnak nakin Pathian vel a ngan deuh rih (Rom 5:20). Na Pathian hi, misual mi hna a kan kawl i a kan khamhtu Pathian a si (Luke 19:10).

Pathian cu a tha tuk. A that tuk caah a sin ah kan kir kho zungzal. A that tuk caah kan duhning paoh in kan nung lai tinak a si lo.

Khrih Kan Zeizong

Pathian cu a tha, kei cu ka tha lo.
Pathian cu a ding, kei cu ka ding lo.
Pathian cu a thiang, kei cu ka thiang lo.
Pathian cu sualnak zeihmanh a ngei lo, kei cu misual ka si.

Sihmanhsehlaw, Khrih cu vancung in rung tum i a sining vialte kaa hrawm khawh nakhnga ka sining vialte aa hrawm hmasa (2 Cor. 5:21). Cucu zumhnak in ka cohlan tikah Khrih cu ka thatnak, ka dinnak, ka thiannak, le ka sualnak vialte a kalpitu tufa a si (Jon 1:29). 

Kannih cu Khrih a sinak kan i hrawm cang caah Pathian mit ah mitha, miding, mithiang, le sualnak zeihmanh a ngei lomi bantuk kan si cang. A sunglawi tuk ee. 

Careltu, Khrih hi na cohlang ve cang maw? Na zum taktak maw? Khrih cungah hin naa hngatchan taktak maw? 

Khuachia I Hlenter Hlah

1. Jesuh nih a dawt bikmi nangmah na si khah.

2. Jesuh nih ngaihchiat a sian lo bikmi nangmah na khah.

3. Jesuh nih retheih a siang lo bikmi nangmah na si khah.

4. Jesuh nih ningzah a siang lo bikmi nangmah na si khah.

5. Jesuh nih a nunnak tiang pek in a dawtmi nangmah na si khah.

Sual thonginn chung ah thi dingin hrenmi kannih cu Khrih nih a nunnak pek in a kan tlanhnak thawngin kan luat cang. Miluat kan si. Kan kut van ah thlir usih law ulawm usih. A kan tlanhtu Bawipa hi thangthat hna usih. Kan sualnak vialte a kan khuhpiaktu Bawipa hi lawm hna usih. Jesuh nih an dawt tuk khah. Sual phuhrunnak zeihmanh na lung chungah umter hlah. A dawtnak thawngin ngaihthiam na si. A dong lo dawtnak le aa thleng bal lomi dawtnak he a kan dawt. Khrih dawtnak he a kan then khotu thil zeihmanh a um lo!

Kan Dohmi Cu Satan A Si

Kan Dohmi Cu Satan A Si

"Zeicahtiah kan dohmi hna cu minung kha si loin, vancung khua i a ummi thlarau sual thawnnak hna le uktu hna le nawl ngeitu hna le hi a muimi chan lianhngannak hna hi an si." Efesa 6:12 

"For we do not wrestle against flesh and blood, but against the rulers, against the authorities, against the cosmic powers over this present darkness, against spiritual forces of evil in the heavenly places" (ESV) Ephesians 6:12

Bible nih Satan kong a phunphun in a chimmi lak i pakhat cu sual puhtu a sinak hi a si (Biathlam 12:10). Vancung khua kan Pathian sinah Pathian dawt fale hna sual a kan phaw zungzaltu a si. Thil kan tuah sualmi a um caan ah kan lung chungah ruahnak tha lo (negative) a ra colh tawn. Sual phuhrunnak kan ngei. Mah hi nih hin Pathian he a kan hlatter tawn. Cucaah thlacam zong kan huam ti lo. Pathian thangthat zong kan huam ti lo. Lungdongh in hawi sin chuah hmanh a huam ti lomi kan tam tuk. Mah bantuk kha Satan pa sin in arami lawngte an si. Kan i hlenter ding asi lo. 

Ralkap nih an tukmi ral hi an hngalh tawn. Kannih zong Khrih ralkap kan si ve caah Satan kong kan hngalh ve a hau. Kan ral a si. Kan doh ve ding asi. Kan doh ahcun a kan zamtaak ko la (Jeim 4:7). Cun, ralkap nih ral an tuk tikah hriamnam an herh bantukin zumtu zong nih kan herh ve. Cucu, Bible rel le thlacamnak a si. Bible rel le thlacamnak kan ngeih lo ahcun Satan pa tei khawh ding a si lo. Satan kan tei lo ahcun vawlei ah teinak nun ngei khawh a si lo. Minung nih doh dingmi ral ngan bik kan ngeihmi cu Satan a si. Minung an si bal lo (Efesa 6:12). Hihi Bible nih fiang tein a kan cawnpak (Efesa 6:12). Minung le minung kan rak i doh tawnmi kan rak palh tuk. Minung le minung kar i buainak phun kip le i rem lonak phun kip a chuahtertu kan ral ngan bik Satan pa tu hi kan rak doh ding a si deuh. Bible nih doh ulaw an zamtak hna lai a ti (Jeim 4:7). Satan pa tu hi doh hna usih. Satan cu mi lihchim (Johan 8:44), sual puhtu (Biathlam 12:10), le chiandeih bantukin Pathan dawtmi fale (Efesa 5:1) hna seh awk ah aa chok zungzalmi a si (1 Pepter 5:8). Kan ttih ding a um lo. Khrih ralthuam tling pek kan si cang (Efesa 6:10-20). Cucaah, fimhring te in um hna usih law Sata pa hi doh hna usih (1 Peter 5:8).

Pumpak kan nun, Khrihfabu, le chungkhar ah Satan hnahnawhnak kan ton tikah kan lungdong hlah seh. Zeicahtiah, Pathian le minung karlak ah remnak a kan serpiaktu Khrih kan ngei (1 Timote 2:5). Satan nih sual a kan phawt lio ah Pathian sinah nawlpiaktu Khrih kan ngei (1 Johan 2:1). Satan nih kan lungchung ah “na sual” an ti lio ahkhan, Pathian nih, “na sual lo” a kan ti cu (Rom 8:33). Pathian kan lei a ttan ahcun aho nih dah a kan tei lai? (Rom 8:31). Bawipa nih “nanmah khamh awkah ka kut a tawi lo, bawmhnak nan halmi theihnak caah ka hna a chet a lo” a ti (Isaiah 59:1). Bawipa cu kan caah a zungzal in timhcia in a um. Kan lungdong hlah seh. Satan nakin a thawng deuhmi Pathan kan ngei. Kannih cu Pathian dawtmi fa kan si (Efesa 5:1). Thlarau thluachuah phun kip co ding in Khrih chungah thim cangmi kan si (Efesa 1:3).  Sermi thil vialte lakah cungnung bikmi kan si (Jeim 1:18). Satan pa hi doh hna usih. Thawnnak a kan petu Khrih thawngin zei thil paoh kan tuah khawh ko lai (Filipi 4:13). 

Minung Kan Nun Chan

Minute pakhat ah minung 105 an thi.
Nazi pakhat ah minung 6,316 an thi.
Nikhat ah minung 151, 600 an thi.
Kum khat ah minung million 55.3 an thi. 

(hi ca na rel thlu ahcun minung 300 tluk an rak thi manh cang)

Ref: http://www.ecology.com/birth-death-rates/

Kan nunnak caan hi zeitindah kan hman cio hna? Hi vialte minung a thimi lak i nang le kei kan nun hi Pathian nih tinhmi a ngei hnga lo maw? Efesa 1:11 ah Paul nih, "zeizong vialte hi Pathian khuakhanning le tinhning in an kal" a ti. Ni thar kan phakmi zong hi Pathian nih tinhmi ngei tein a rak kan phaktermi a si. A dawtnak a thei rih lomi a dawtnak kan theih khawhnak hnga nithar a kan chap. A dawtnak a thei cangmi nih thuk deuh le kau deuh in kan hngalh khawhnak hnga ni thar a kan chapmi a si ve. Pathian sinah lawmhnak bia chim daithlang hna hlah usih. 

"Kan nunnak hi zeitluk in dah a tawi ti kha kan hngalhter law cuticun kan fim deuh lai." Salm 90:12 

Vawlei Cite Kan Si

"Nannih cu vawlei cite nan si." Matthai 5:13

Cite nih hin santlaihnak tampi a ngei. Atu kan chan ah a ngeih bantuk in Jesuh chan lio zongah a rak ngei ve. Hlan lio chan ahcun refrigerator (yi-khe-tat-tta) a um rih lo. Cucaah, sa pawl hi a thu i a rawh sualnak hnga lo dingin cite lakah an rak chiah. Cite nih cun sa kha a thu i a rawh sualnak hnga lo himte in a umter. Thu lo rawk loin a chiah. Cucu cite riantuannak tampi lakah pakhat a si. 

Kannih cu vawlei cite kan si. Kan chungkhar a thu i a rawknak hnga lo himte in umter ve hna usih. Kan Khrihfabu le community a thu i a rawh sualnak hnga lo himte in umter ve hna usih. Kan miphun le kan ram a thu i a rawh sualnak hnga lo himte in umter ve hna usih. Kan fanu, kan fapa an rawh sualnak hnga lo him tein umter ve hna usih. Cucu cite kan sinak nih a ngeihmi tuanvo a si. Kannih cu vawlei cite kan si. 

Vawlei Cite Kan Si

1. Facebook ah ramkhel kong tial lulh cu a fawi tuk. A tuan taktak tu a har le a si ko.
2. Facebook ah Bible caang thlah cu a fawi tuk. I nunpi taktak tu a har le a si ko.
3. Facebook chungin mi dawt cu a fawi tuk. A taktak (practically) in dawt tu hi a har le a si ko.
4. Hawi sin chuah (retreat, conference, camp) ah a felmi le Pathian duhmi lawh cu fawi tuk. Kanmah te lawng kan um lio caan tu khin a har le a si ko.
5. Facebook ah chungkhar hmanthlak thlah (post) cu a fawi tuk. A taktak ah rak i dawt tu hi a har le a si ko.

Kannih cu vawlei cite kan si. Cite cu aa thleng bal lo. A muihnak le a ceunak zong ah a al. Hawi sin chuah zongah a al i Facebook chung zongah a al thiamthiam ko!

Paul Nih A Zumhmi A Hngalh

"Hi ruang ah hin pei kei zong hi vialte hi ka temhin cu, sihmanhsehlaw ka ning a zak lo, zei caah tiah ka zumhmi pa cu ka hngalh i amah ka kentermi kha khi Ni tiang a kilven khawh ti kha fiangte in ka zumh." 2 Timote 1:12

"Which is why I suffered as I do. But I am not ashamed, for I know whom I have believed, and I am convinced that he is able to guard until that Day what has been entrusted to me." (ESV) 2 Timothy 1:12

Timote cakuat pahnihnak hi Paul nih zumhnak in a fapa a simi Timote sinah a kuatmi a si. Paul nih Rome khua a voihnihnak thong a tlak lio ah a tialmi a si i a cakuat 13 kan ngeihmi ah a hnu bik tialmi a si. Hi lio caan hi Paul nih thawngtha ruangah harnak phunphun a ton lio a si. Thongin chungah rawltam tihal in cincik he an hren lio a si. Luat ding ah aa ruahchan ve ti lo. A thi dingin aa ruah ve cang caah Paul nih a siaherhmi bia vialte a fapa Timote sinah a tantaakmi an si.

Paul cu a zumhmi Pathian a hngalh caah a tonmi harnak tuar zia a thiam. A lungdong lo. Pathian a hngalhnak nih a tonmi thil intuar zia a thiamter. Kannih zong Paul bantuk in kan zumhmi Pathian hi kan hngalh ve awk a si. Hngalh zong kan i zuam awk a si. Hngalhnak vialte lak i a sunglawi bikmi cu Pathian hngalh a si. Pathian cu kan hngal thlu lai lo. Pathian cu donghnak a ngei lomi (infinite) Pathian a si. Limit a ngei lo. Minung cu kan ngei. Nain, Bible cawnpiakning he a hmanning tein Pathian hi hmuh le hngalh khawh a si. Pathian kan hngalhnak nih kan nun hi lam a kan hruai zungzal. Pathian kan hngalhning a thuh, a san deuh paohpaoh ah Khrihfa kan nunning hi sullam a ngei deuh ve. Paul bantuk in kan zumhmi Pathian hi hngalh khawh i zuam ve hna usih. Pathian kan hngalh ahcun nifatin kan nun i harnak phunphun kan ton tikah Paul bantuk in a tuar zia kan thiam ve ko lai.

Sertu Pathian Hngal Dingin Sermi Kan Si

Minung nih thil pakhat khat kan ser tikah tinhmi ngei tein kan ser tawn. Cu kan sermi thil cu, kan ser lio i kan rak i tinhning tein rian a tuan lawngah thil hi a tlamtling kho. Cu bantuk cun minung hi kan si ve. Pathian nih minung a kan ser tikah a rak i tinhmi a um ve. Nang le kei cu Pathian nih tinhmi ngei in sermi kan si. Pathian nih a kan tinhpiakning in vawlei ah kan nun lawngah vawlei kan nun chan hi a tlamtling kho ve lai. Nun chan zong kan ngei. Pathian tinhpiakning in vawlei ah kan nun lo ahcun harnak phunphun kan tong. A ruang cu, a rak kan tinhpiakning in kan nun lo ruang ah a si. Pathain nih a kan ser tikah a kan tinhpiakmi tampi lak i pakhat cu amah hngalh hi a si. Hi kan hngalhmi sertu Pathian he i hawikom dingin sermi kan si. Kannih cu nawl kan ngeih lo ruangah kan rak sual i sertu Pathian he kan rak i then. Thlarau lei ah mithi kan rak si. Kan Pathian cu a nungmi Pathian a si caah a thimi he i hawikomh khawh a si ti lo. Sihmanhsehlaw, Khrih nih a kan dawt tuk caah a thisen in Calvary ah kan tlanh than cang. Kanmah sual ruangah a nunnak a pek. A thi. Nithum hnu ah Pathian thawnnak in thawhter than a si. Cu a thawhthannak ahcun kannih Thlarau lei a rak thimi zong thawhter than kan si ve. A thihnak zong kan i hrawm i a thawhthan zong kan i hrawm. A sunparnak le a rosung zong hrawmh kan si chih. Amen! Atu cu Khrih thawngin kan nung cang. A nungmi Pathian he kan i hawikom kho cang. Nang le kei cu Pathian hngal dingin sermi kan si. Cu kan ngalhmi Pathian he cun aa hawikommi si hna usih.

"Cun annih nih pakhat le pakhat kha, 'Bawipa kha hngal tuah,' tiah i cawnpiak kha an herh ti lai lo, zeicahtiah a hme bik in a ngan bik tiang, an dihlak in an ka hngalh lai. An that lonak kha ka ngaihthiam hna lai i an sualnak ka hngal camcin ti lai lo,' tiah Bawipa nih a ti." Jeremiah 31:34

Bawipa Kan I Lawm

1. Ka sual phuhrung in ka um caan ah, sualnak vialte ngaithiamtu Pathian na si na ka hngalhter.
2. Ka thazang a der caan ah, thawnnak petu Pathian na si na ka hngalhter.
3. Hmailei ka nunnak lam thluan ka fian lo caan ah, lam hmuhsaktu Pathian na si na ka hngalhter.
4. Hawi ka ngeih lo caan ah, a ka umpi zungzaltu Pathian na si na ka hngalhter.
5. Ka thin a phan caan ah hnangamnak petu Pathian na si na ka hngalhter.
6. Ka ngaihchiat caan ah, a ka hnemtu Pathian an si na ka hngalhter.
7. Ka lungdongh caan ah, ruahchannak petu Pathian na si na ka hngalhter.

Bawipa kaa lawm. A caan hman tein rian a tuantu le a tlai bal lomi Pathian na si caah na min thiang kan thangthat.

Pathian Hngalh le Pathian Theih An I Dannak?

Hngalhnak le theihnak hi an i dang. Hngalhnak hi a thuk deuh. Hngalhnak nih a sawh duhmi cu pakhat le pakhat i hawikomhnak (intimate relationship) in i hngalh khi, hngalhnak cu a si. Nu le va in tahchunhnak ka van lak lai. Nu le va cu an i um hlan ah zeitluk hmanh in i kom hna seh law, an i um hnu tluk cun an i hngal kho lo. An i um hnu i hmun khat khua an saktinak a sau deuhdeuh in an i hngalhning a thuk deuh. Cucu hngalhnak nih a sawh duhmi a si. Bible nih "Pathian hngalhnak" kong a chim zongah a sawh duhmi cu hi bantuk hngalhnak hi an si.

Theihnak kan timi cu, mi pakhat nih minung pakhatkhat kong an kan chimh i kan theihmi khi theihnak cu a si. Tahchunhnak ah, thawngtha chimtu pakhat nih pulpit cung in Pathian kong an kan chimhmi te hna khi Pathian kong theih cu a si ko. Cauk kan relnak in thil kan theihmi khi theihnak nih a sawhduhmi a si fawn. Hngalhnak an si lo. Pathian hngalh le Pathian kong hngalh zong an i lo fawn lo (Dr. MacArthur). Pathian "kong" hngalh cu hawi nih an kan chimhnak in kan hngalhmi a si i "theih" he aa khat. Nain, Pathian "hngalh" cu, Pathian he pumpak hawikomhnak (personal relationship) ngeihnak in minung nih kan hngalhmi khi a si. 

Pathian hngalh hi a biapi tuk. Zeitluk in dah kan biakmi le kan thangthatmi Pathian hi kan hngalh cio? Job nih Pathian kha, "Hna theihnak lawngin nangmah cu ka rak in theih, a tu cu ka mit in kan hmuh cang" (Job 42:5) a ti. Job nih a chim duhmi cu pumpak in a nun in Pathian a van hngalh kha a si. Hna theihnak sawhsawh kha a chimmi a si ti lo. 

Pathian nih Hosea chungah, "Ka mi hna nih keimah cu an ka hngalh duh lo caah an rawk" (Hosea 4:6) a ti. Pathian hngalh lo cu rawhnak a si. Pathian a hngal lomi cu an rawk, an tlau, an vaivuan. Pathian a hngal lomi chungkhar cu an rawk, an buaibai zungzal. Pathian a hngal lomi Khrihfabu zong an rawkral. Kan miphun ih Pathian kan hngalh lo ahcun kan rawk lai. US zongah kan rawk lai. Kan tlau lai. Chin ram zong kan rawk thiamthiam lai. Pathian hngalh lo cu rawhnak a si. Pathian hngal hna usih. Minung nih vawlei kan nun ah porhlawt ding pakhat te lawng kan ngei. Cucu, Amah Pathian theih le hngalh hi a si (Jeremiah 9:24). 

Pathian he kan i hawikom maw? Nikhat i nazi 24 sertu Pathian nih a kan pekmi caan chungah Amah he i hawikomhnak zeitluk in dah na pek ve? Na phone nih an dawnh sual maw? Na TV zohmi Netflix le Korean movie nih an in dawn sual maw? Mi cheu nih kan "busy" kan ti tawnmi khi biatak nakin kan lih arak tam deuh tawn. Pathian hngalh cu hngalhnak vialte lak ah a sung bikmi a si. Pathian he i hawikomhnak caan pek khawh zuam hna usih. Pathian cu naih le an naih ve lai (James 4:8).

"...ahohmanh nih porhlawt a duh a si ahcun hi tu hi i porhlaw deuh seh: Keimah theih le hngalh hi" Jeremiah 9:24

"Cun Pathian taktak a simi nangmah hngalh le nangmah nih na thlahmi Jesuh Khrih hngalh hi zungzal nunnak cu a si." John 17:3 

Pathian, Pathian, Pathian!

1. Pathian nih tuni tiang kan nunnak a zuah cu, an sualnak i ngaichih hna seh ti a kan duh caah a si. 
2. Pathian nih thazaang a kan pek cu a rian kan tuan khawhnak hnga caah a si. 
3. Pathian nih khuaruah khawhnak a kan pek cu Amah kong le Khrih ah a kan tuahpiakmi thuk piin kan hngalh khawh nakhnga caah a si.
4. Pathian nih fimnak a kan pek cu Amah duhnak kan hngalh khawh nakhnga caah a si. 
5. Pathian nih rumnak a kan pek cu, sifaakmi kan bawmh khawh nakhnga le missionaries kan thlah khawh nakhnga caah a si.
6. Pathian nih mit a kan pek cu a sermi thil hna nih a sunparnak an langhtermi hi kan hmuh khawh nakhnga caah a si.
7. Pathian nih hna a kan pek cu thawngtha chim kan ngaih khawhnak hnga caah a si.
8. Pathian nih lei le dang a kan pek cu, a thawngtha kan phuan khawh nakhnga ca'h le Amah thangthatnak hla kan sak khawh nakhnga caah a si.
9. Pathian nih kut a kan pek cu, rian tha kan tuan khawh nakhnga caah a si.
10. Pathian nih ke a kan pek cu, a thawngtha chim ah kan vah khawh nakhnga caah a si.

The Southern Baptist Theological Seminary Ah Ka Leng

A tanglei hmanthlak hi Louisville, KY ah a ummi The Southern Baptist Theological Seminary a si. Hihi vawleicung Bible sianginn ah a ngan bikmi a si. USA Bible sianginn a tha bik Top (20) ah aa tal ve mi a si. Kan hnu zarh ah ka va leng ve. Ka umnak in nazi pakhat le cheu mawttaw mongh a si. A ngan taktak. A campus aa dawhning hi khuaruahhar a si. sianginn kong thuk deuh in hngalh na duh ahcun hika hi hmet law an website ah an kalpi lai.

Google image ah lakmi. (Picture is taken from Google images)

Google image ah lakmi (picture is taken from Google image).

Jesus, Our Substitute

"Khrih cu sualnak zeihmanh a ngei lo, sihmahsehlaw kanmah ruangah Pathian nih kan sualnak kha a hrawmter i cucaah amah he kan i peh ahcun Pathian dinnak kha kan i hrawm ve." 2 Korin 5:21

Hi Bible caang hi "The Heart Of The Gospel" an ti. Sermon ahcun chim cawk ding a si lai lo. 

Kannih cu misual kan si. Misual mi hna caah Khrih a thi. Khrih nih a kan dawt. Sunparnak he a khat. Sualnak zeihmanh a ngei lo. Khrih cu a perfect. A nun ah sualnak zei taktak hmanh a tuah lomi Khrih a si. A kan dawt tuk caah vancung in vawlei ah, a thur hnawm i fih a nungmi, sualnak he a khatmi minung kan si ah kan sualnak hrawm dingin a rak tum. Kan sualnak aa hrawm i vailam ah a thi. Nangmah le kaimah ai awh ah a thi. Nithum hnu ah a tho than.

Khrih nih kan sualnak aa hrawm cu a dinnak kan i hrawmnak hnga caah a si. Kan sualnak vialte aa hrawm dih cikcek. Sual chiatserhnak le Pathian dantatnak vialte nangmah le keimah ai-awh ah a in dih. Khrih cu a kan ai-awhtu a si. A thi cang. A lim cang. Kan sualnak vialte aa hrawm dih cikcek ahcun a dinnak le a thatnak vialte zong kan i hrawm dih cikcek ve tihi a hmanmi biatak a si. Khrih na zumh ahcun Pathian hmai ah miding ah thiamcoh (justified) na si. Khrih dinnak kha na cungah khinh a si. Pathian nih an zoh ahhin a sual bal lomi, a sual lomi, a perfect mi Khrih bantukin an zoh, an hmuh cang. Zeicahtiah, kan sualnak vialte aa hrawm dih caah a dinnak vialte zong hrawmh kan si cang. Cucu na zumhnak in na cohlan a herh. Hi Khrih nih a kan tuahpiakmi thawngin Pathian hmaika ah raltha tein kan chuak kho cang. "Ka Pa" tiah kan auh khawh cang. Kan luat cang. Khrih nih a kan limpiak dih cang. Khrih hi zum hna usih. Kan lungthin dihlak in fek tein i tlaih peng ko hna usih. Khrih lawnglawng kan i ruahchanmi a si. Khrih lawnglawng Pa sin phak khawhnak lam a si. Khrih hi um hlah seh law nang le kei kan nunnak hi zei hme a lawh hnga? Na ruat tawn maw? 

Justification By Faith

Ka journal ah ca ka tial lio ah minung hi "zumhnak" thawng lawnglawng in thiamcoter kan sinak kha ruah lo piin ka lungah a vun chuak. Tial ahcun tial ding a tam tuk nain tawi tein ka tial. Sau tuk catial hi ka ngamh lo. Ka kheng maw dek? Pathian he i rem a duhmi paoh nih cun rel khawh a si.

Justification by faith

Kannih cu kan dihlak in misual kan si (Rom 3:23). David siangpahrang nih cun, "ka nu nih a ka pawi ahkhan misual ka si cang" a ti (Salm 51:3). Kannih cu thlarau lei ah mithi kan rak si (Efesa 2:1). A tlaumi tuu bantukin kanmah duhnak cio ah kan rak kal. Kan duhmi thil paoh kan rak tuah. Kanmah zawn lawng kan rak i ruat. Cu i a phichuak cu thihnak a si (Rom 6:23). Nain, Khrih nih a kan dawt tuk caah kanmah ai awh Amah tu a thi (Rom 5:8). Pathian thinhunnak in luatter dingah a nunnak a pek (Galati 1:4; 2:21). Kannih misual cu amah ta kan si khawh nakhnga a thi; a nunnak a pek (Titus 2:14) A man in cawkmi kan si (1 Korin 6:20). Tuu le meheh thi in cawkmi kan si lo. Tangka zong in cawkmi le tlanhmi kan si fawn lo. A sung tukmi, dotlak lonak zeihmanh a ngei lomi, Amah thisen theng tein cawkmi le tlanhmi kan si (1 Peter 1:19). Hi biatak hi zum law na nung lai. Na zumh ahcun na sual ko buin miding ah cohlan na si. Abaraham kha nangmah le keimah bantukin misual a si ve ko. Nain, Pathian a zumh caah Pathian nih miding ah a cohlan (Rom 4:3). Abraham nih a rak zumhmi cu Khrih kha a rak si. Tuzan ah a kan ai-awhtu Khrih hi na lungthin dihlak in na zumh ve ahcun Pathian nih miding ah an cohlan. Pathian he i remnak cu a hramthok in a dongh tiang zumhnak thawng lawnglawng in a si (Galati 2:16). Pathian nih "na sual lo" tiah bia a khiah cang (Rom 5:16). Kan luat cang (Galati 5:1). Khrih nih vailam ah a lim dih cang (John 19:30). Pathian nih miding hmuh in an hmuh cang. I phuhrung ti hlah. Khrih hi zum ko. Zum law, zungzal nunnak na ngei lai (John 3:16). Pathian he i remnak cu zumhnak thawng lawnglawng in a si (Rom 5:1). Pathian nih hi vialte a kan tuahpiaknak cu vel a kan ngeih caah a si. Vel an kan ngeih lio caan hin Khrih hi zum hna usih (Rom 3:24; Efesa 2:8).

Khrihfa Nupi Nun (Part 2)

"Khrih nih khrihfabu cungah nawl a ngeih bantukin vale zong nih an nupile cungah nawl an ngei ve. Khrih hrimhrim nih cu krihfabu Khamhtu a si i khrihfabu cu a pum kha a si." Efesa 5:23

Bible nih khrihfabu tiah a chim paoh ah kanmah zumtu hi a sawh duhmi asi. Kannih zumtu cu khrihfabu kan si. Khrihfabu kan ti tikah biakinn building le a chung program pawl hi an si bal lo. Khrihfabu cu kanmah hi kan si (Filipi 3:6); Khrihfabu lu cu Khrih asi i kannih cu Khrih pum kan si. Khrihfabu kan dawt kan timi cu kan member chung minung kan dawt hna khi arak si. Khrihfabu zeitlukin dah kan dawt cu a langhnak cu, Khrihfabu chung i mihrut bik le santlai lo bik kan dawtmi hna hin arak si. 

Hika Efesa 5 ahhin, Paul nih Khrihfabu kha nupi ah a tahchunh i Khrih kha pasal ah a tahchunh ve. Cun, a cunglei ah kannih zumtu cu Khrihfabu kan si kan ti cang. Khrihfabu (zumtu) hna kan lu cu Khrih asi. Kan cungah nawlngeitu bik cu Khrih asi. Khrih nawlngeihnak tel loin kan tuah dingmi thil a um lo. Kan tuah kho fawn lo. 

Kan fian deuhnak dingah: 

Khrihfabu = Nupi :  Khrih = Pasal 

Khrih + Khrihfabu (zumtu) : Khrih (pasal) + Khrihfabu (nupi)

Note: Kannih zumtu cu Khrih nupi kan si. 

Khrih nih Khrihfabu cungah nawl a ngeih. Vale nih an nupi le cungah nawl an ngei ve. 

Cu ve bantukin, nupi le zong, nan cungah nawlngeitu bik cu nan vale asi ve. Cu a sullam cu, zei nan tuah lai paoh ah nan theihter hmasa zungzal hna ding asi. Vale theih loin thil tuah cu na cungah nawl ngeitu Khrih nih an pekmi na pasal upat lo le zei rel lo asi. Thlacam na kal zongah theihter ta hmasa. An sanh ahcun kal, an sanh lo ahcun inn ah um ziar khawh i zuam ko. Pumh na kal lai zongah theihter; dawr na kal lai zongah theiter; inn lak na len lai zongah theihter; an sanh (permission an pek) lawngah kal khawh i zuam fawn. Vale te nawl ngeih cu Bible nih a kan duhpiakmi asi. 

Pathian nih nule pa a kan sernak ahhin kan i dannnak te arak um. Cucu, Pathian tinhpiakmi arak si. Bible chung zongah tampi kan hmuh. Pathian mit ahcun nu le pa hi kan i tluk. Zeihmanh kan i dannak a um lo. Hi thil cu thuk deuh in kan zohthan te hna lai! 

Relchap: Khrihfa Nupi Nun (Part 1) 

Khrihfa Nupi Nun (Part 1)

Tutan cu Efesa 5 hi kan study tuah hna lai. A hme 22 nakin kan thok lai.

"Nupi hna, Bawipa tangah nan i dor bantukin nan vale tangah i dor u" Efesa 5:22 

Bawipa tang i aa dormi lawnglawng an vale tangah aa dormi nupi an si. Bawipa tangah aa dor lomi nih vale tangah i dor khawh asi lo. Bawipa tang i aa dormi nupi na sinak cu na va tang i naa dornak ahkhan a lang. Na va tang i naa dornak nih Bawipa hmai i aa dormi nupi na sinak kha a langhter ve.

Miraang Bible ah "dor" timi zawn ahhin "submit" a hman. Submit ti a sullam cu, nawlngeih tling tein pek khi asi. Zumtu zong hi Bible nih Pathian hmai ah "submit" a kan fial ve (James 4:7). Cu a sullam cu, Khrih nih a thisen in a kan tlanh cang caah Amah ta kan si i, a kan ngeitu Khrih kha kan nunnak ah nawlngeihnak tling tein pek khi a chim duhmi asi. Cu bantuk cun nupi le zong, Bible nih nan vale tangah i dor (submit) an fial ve hna.

Philh lo ding: "Nan vale tangah i dor u" a ti tikah nan vale "quality" konh pakhat hmanh a chim lo hi.  Nan vale hi hawi dang vale an tluk lonak a tampi kho men ko. Fimcawnnak degree zong an ngei men lai lo; lahkhah thatha zong an ei men lai lo; holh zong an thiam men lai lo; nangmah nakin thil zong a tuaktan kho men lai lo. Nain, Bible nih na pasal tangah "i dor" (submit) tiah an fial caah nang (nupi) na rian cu, Bible nih an fialmi tuah kha asi ko. Cucaah, na pasal tangah i dor.

Bawipa tangah naa dor maw? Naa dor ahcun na pasal tang i naa dornak nih khan langhter.
Bawipa na hmaizah maw? Na pasal na hmaizahnak in langhter.
Bawipa na upat maw? Na pasal na upatnak ahkhan langhter.
Bawipa hi na nun ah nawlngeihnak tling tein na pe maw? Na pasal na peknak ahkhan langhter.

Note: Bible chungah Khrihfa inn chungkhar nupi a kan cawnpiakmi relchap na duh ahcun Phungthlukbia 31 ahkhin a um lai. Rak rel te ulaw.

Jesuh Bantukin Thlacam

“Hnathiannak hmun ah khan a kaltak tawn hna i khika ah khan thla a va cam tawn.” Luka 5:16

Jesuh vawlei ah a um lio ahhin aa manh lo (busy) taktak. Thawngtha a chimpah, mizaw zong damter pah hna. A khualtlawn zong a tam. A cancan ah ti lawng aa cit, a can ah a ke in a kal. Khuaruahhar a tuahmi ruangah mipi nih kal awk tha lo tiangin voi tampi an buut . Cu lai lak ahcun kan fanu, ka fapa rak damter ta tiah an sawm lengmang fawn. Jesuh nunnak hi thawngtha cauk (Matthai-Johan) rel nakin aa manh lo taktak tihi a fiang tuk. Aa manh lo tuk ning hi ram thumnak ummi Laimi bantuk asi. Sihmanhsehlaw, Jesuh cu aa manh lo tuk ko nain thlacamnak caan aa ser peng. Cucaah, Jesuh hi thlacam nun a ngeimi asi, tiah kan chim khawh. Voikhat cu mipi sinin aa zukphiak i amah te lawng hmunking ah thla a va cam (Luke 5:16). Voikhat cu zingka te ah amah te lawng thla arak cam kha an hmuh (Mark 1:35). Cun, voikhat cu amah te lawng zaan khuadei in thla arak cam an hmuh than (Luke 6:12). Amah thiamthiam lawng voikhat cu tlang ah thlacam ah a kai than (Matt 14:23). Jesuh thlacam lengmangmi hi a zultu pawl an hmuh lengmang ruangah “Bawipa, thlacam kan chim” (Luke 11:1) tiah an halnak hi asi kho. Jesuh hi khuaruahhar tuah thiamnak an hal lo hih. Ti cung kal khawhnak, mizaw damter khawhnak le mithih thawhter khawhnak thawnnak an hal lo; thlacam tu an hal.

Zumtu ule nau hna, kannih zong Jesuh bantukin thlacam ve hna usih. Kan i manh lo tuk zongah thlacamnak caan hi cu kan pek hrimhrim a herh. Thlacam cu a Nungmi Pathian, vancung khua i a ummi kan Pa he biaruah asi. Jesuh nih a Pa he biaruahnak caan a ser. Kannih zong kan Pa he biaruahnak caan ser ve hna usih. A thluachuah lawng hi kan duh ding le kan bawh ding asi lo. Cun, kannih zong hi hawi sinin kan i zukphiak i kanmah te lawng Jesuh bantukin thlacam ve ding kan si. Kan innkhan chungte ah cam hi a tha bik. Cucu, kan caah hmunking asi ve ko. Cun, unau, a cancan ahcun kan phone, TV le computer hi thah (off) i kanmah te lawng vancung kan Pa he biaruahnak caan pek hi i tim ve cang hna usih.

Ruah Awk:

1.     Na thlacamnak hmunking khoika dah asi? Hawi sin in voi zeizatdah nangmah te lawng thlacam ruah ah naa zuhphiah?

2.     Naa manh lo tuk lio caan ah, zei tluk in dah Pathian sin ah thlacamnak hi caan hi na pek?