Khrihfabu Chungah Hruaitu Hna Rian le Lungput

1. Khrihfabu thancho kan timi hi cheuhra cheukhat tam asi lo, member karh zong asi lo, biakinn tha pi ngeih zong asi fawn lo. Khrihfabu thancho kan timi cu Thlarau lei thancho hi asi. 

2. Bible nih "a lam kip in thang usih" a timi hi vawlei lei thancho khi a chim duhmi asi lo. A chim duhmi cu Pathian nih a kan pek cio mi Thlarau laksawng (spiritual gifts) kha Khrihfabu chungah hman i thancho khi asi. Thlarau laksawng kan tincomi he aa pehtlai lai. 

3. Hruaitu si man kan liam a herh. A caan ah mitkuu cim lo can a um lai, rawltam caan a um lai, a har caan um lai. Nain, hi vialte hi hruaitu kan si man asi. Kan liam ve hrim a herh ko. 

4. Khrihfabu dawt kan timi cu kanmah pumpak herhmi nakin midang an herhmi kan tuahpiakmi hna le an caah caan va pek khi asi. Khrihfabu kan timi hi building le thilri khi asi hrim lo. Khrihfabu chung i a ummi minung hna tu hi an si zungzal. Cucaah, Khrihfabu dawt cu, member chung i ummi pakhat le pakhat i dawt khi asi. 

5. "Hruai" timi hi phun hnih in an then: "Thluak" in hruaimi le "Lungthin" in hruaimi tiin. Politic ahcun thluak bak hman in i hruai asi theu. Nain, Khrihfabu i hruainak ahcun lungthin chungin a chuakmi dawtnak in i hruai asi. Lungthin in kan i hruai hna lai.

6. Mipi kan hruai khawhnak ding ahcun anmah sining vai hrawm ve a herh. Hi he pehtlai in Jesuh hi tahchunhnak tha bik asi. Jesuh cu hlawhhlang nu he zong a um, ngunkhuai khawltu he zong a um, misual he a zong, mirum, sifak he zong a um, i a dam lomi le mitcaw kebei he zong a um. Hitin a umnak thawngin amah leiah a hruai khawh hna. 

7. Hruaitu sinak ah a biapi ngaimi pakhat cu "a fodawng lomi" si a herh. Kanmah tein kan i strict a herh. Member upat tihzah a herh. Hruaitu kan sinak zong upat thiam a herh. Cucaah, Khrihfabu program um ahcun kanmah pumpak a herhnak kal-um loin Khirhfabu sin te um hi a tha bik.

8. Hruaitu simi nih zai lengmang lo ding. Member cu an zai zongah apoi lo. Hruaitu nih cun zeitikhmanh ah zai lo ding. Hi zawn ahhin Jesuh tem innak kha mitthlam suai ding asi. Nang le kei kan tem-in mi hna cu chim awk a tlak lo tuk. 

Nun Cawn Tlak Ka Hawipa le A Darling Nu

Ka Miraang hawipa Matt hi 2008 U.S ka phakka kan i kom cang. Annih chungkhar hi Pathian a theimi le a ttihmi an si. Cucu, a thil hruk le a biachim in ka hngalh khawh. A nun a nem. Mi tangah aa dor. A lung a sau. A zia a tha i a fim fawn. Cucaah keimah nakin kum thum a upa deuh nain ka tlaihchan. Amah zong nih a ka tlaihchan ve. Miraang a hawile tampi nakin ka tlaihchan deuh. Sianginn ka kai le bawlung ka chuih ah an kan lak, an kan chiah tawn. Kan pahnih hin kan i leng tawn. Kan eimi paoh a hei ei ve ko. Kan i riah zong hi a tlawm lo. Keimah nakin upa deuh asi caah high school ka dih hlan in college a arak dih cang. College kum 2nak hrawng ka kai ah annih cu business a tuah cang. Pathian nih thluachuah a pek. A business tuahmi zong a awngmin ngai i ka lawmhpi tuk. 

Matt hi darling a ngei. A darling nu hi Miraang asi ve ko. An i duh ngai. A darling nu hi mi pumrua tha ngaimi le aa lek ngaimi nungak pakhat asi. A sam a tha. A ngo i ttamh a huam ngaimi asi. An i duhnak kum hnih hrawng asi hnu ah i hamnak (engagement) an tuah. Ka lawmhpi tuk. Phone a ka chawn i ka kawi na tuan lai, ka ti. An puai ding cu aralaimi September, 2016 thla chungah hin si kho seh tiah saduh an that. Ka rak i ngaih ngai. 

Kan hnu ah Kawlram le Laitlang ummi kan pile kan pu kan tlawng hna. Zarh sarih fai kan caam. Kan i nuam. Bawipa nih a kan zaangfah i dam tein U.S kan rak phan than. Pathian ka thangthat. U.S kan phak tlawmpal ah thawng ka hei hal. Tlawmpal kan van i chawnh ahkhin "Van, thawng chia ngai pakhat te chimh ding kan ngei" a ka ti. Zei ko hme si hnga tiah ka lungthli in ka ruat. Tlawmpal ah, "Van, ka darling he kan hnu i kan i um lai kan timi kha naite ah kan cancelled than" a ka ti. Ka lau viar. Thil umtuning ka van hal tikah hitin a ka leh. 

"Van, ka darling nu hi amah zong nih a ka dawt i ka dawt tuk ve ko. Kan i duh dawt tuk ve caah i um ding tiangin hamnak zong kan tuah. Sihmanhsehlaw, ka ruah lengmang tikah hin a kalnak direction le ka kalnak ding direction hi aa dang in ka hmuh chin lengmang. Kan future kongah kan ruahnak aa khat kho lo. Kei nih le Pathian ttih bu le thei bu tein thutdir ka duh. Anih hi Pathian lei zongah a thazaang a der. Pathian a duh lo tuk. A titsa minung tuk (she is so worldly). Cucaah, hmailei ah Pathian he hna a ka hlattertu nupi hna asi sual lai ti ka phang. Nupithit kan timi hi thil tetuai asi fawn lo. Mi hmai le Pathian hmai ah biakamnak (commitment) tuahmi asi fawn caah hmailei i then sualte ding ka ruat kho lo. I um hnu ahcun i then hi ka duh bak fawn lo. Bible zong nih a kan duhpiakmi asi lo. Cucaah, tha tein ka chimh than i amah zong a lungtling ve ko caah kan cancelled thannak asi ee" a ka ti. 

"Matt, hi bantuk thawng ka theih cu ka lung atha lo tuk. Nain, kan chim ngam lole asi, na darling nu hi zungzal na nupi ding ahcun kan duhpiak bak ve lo. Tuan te khan kan rak duhpiak ziar lo, kan chimh ahcun nan karlak ah buainak a chuapi tu hna ka si sual la ka ti caah a si. Hi bantuk in nan puai na cancelled than cu ka lung thalo tuk nain khatlei ah kai lawm tuk than ee" tiah ka leh ve. 

Matt darling nu hi mi pumrua tha le michuak thiam ngai asi. Sihmanhsehlaw, a thil ruk aih hi a sexy taktak. Hnuk lang nawn khin thilhruk i hmanthlak hna a hmang. Tattoo aa suai. A hnar le a lei ah tumbul aa tonh. Vah le shopping kal a huam. Party a tlaihchan. Hmanthlak chung a kal umnak tete ka zoh tikah zu din zong hmang pah seh law a lo. A nunning hi ka kawipa Matt nuning he cun aa dang taktak. Ka hawipa Matt hi 2008 in kan i kom cang i bia thalo voikhat a chim ka thei rih lo. Zoh dawh loin thil aa hruk zong ka hmu rih lo. Mi cungah biafaak chim zong a hmangmi asi lo. A nulepa bia a al hna zong ka thei bal fawn lo. Ka hawipa nun hi cawn awktlak asi. Hi bantuk in a dingfelmi a ka hawipa caah a darling nungak bantuk hi zungzal a nupi caah cun a hawipa pakhat dirhmun in kan duhpiak hrimhrim ve lo. Ziah hme tuan tein an rak i then hnga lo ka ti. An puai an cancelled than diammi hi cu an pahnih in an thiam tuk. 

Ka hawipa bantuk in tu chan Laipa zong hi khua an ruat ngai ve cang. A zeiti loin nu kip an duh ve ti hna loh. Hmailei nupi caah khurkhua an ruat tuk ve cang. Nu huaha lo cu, nupi ca cu chim lo chawnh hmanh a huam lomi Laipa an tampi ve cang. Ka hawipa darling bantuk in vawlei thil thuam le chawle va lawng a ruatmi nu zong hi Laipa nih an uar lem ve ti hna lo. An i dawh le an pumrua tha zong biapi ah an chia fawn lo. Pathian a thei lomi nu chinchap cu a hlat khawh chungin hlat hi dawh an i zuam ve cang awh. Lai nu zong nih cu bantuk lungput cu Laipa cungah an ngeih ve lai ka zumh ko. Asi, an ngeih ve ko. An ceihcumpah tawn hi ka hnathlam in ka theih ko. 

Note: Hi capar hi, ahohmanh hnursuan duh ah ka tialmi a si hrim lo. Tu chan kan Lai nungak tlangval caah lungfimnak a kan petu si hram seh ti ruahchannak he ka tialmi asi. Nupi thit le pasal ngaih aa timmi kan dihlak nih ka hawipa bantuk in hmailei marriage kongah khuaruat khomi kan si khawh nakhnga Bawipa hi capar hi thluachuah ko seh! 

Kan Rawl Thaw Bik Bible

Voikhat cu Kalaymyo ka tlawn lio ah a lin tuk le fu haang dinah ka kal. Fu haang dawr hmai ah an fu cu tor in an rak phah lulh ko. Dawr ngeitu cu, "fu haang hrai khat in" tiah ka hei cah. A ka lehthanmi cu, "kan fu rialnak seh aa rawh caah tu chun cu fu haang kan zuar kho lo" a ti. Fu rialnak "seh" lawng nih fu haang a pek khawh hna. Seh lo in fu haang ser an thiam ti lo caah fu haang din loin ka lawi. Hi bantukin zumtu zong hi fu haang rialnak seh nih fu a pek khawh hna bantukin pastor te lawng nih Thlarau rawl an kan pek khawh ve. Pastor te an um lo ahcun Thlarau ti le rawl eiding loin khuasami kan tampi tawn lai ka zumh. Kanmah tein Thlarau rawl ser le eidin kan thiam tawn lo. Pastor te le thawngtha chimtu adangdang nih Thlarau rawl timhlamhpiak peng kan herh theu tawn. 

Unau hna, Thlarau rawl kan eidin lo ahcun Thlarau leiin than khawh asi lo. Bible nih Thlarau lei in thang hna seh tihi a kan duhpiakmi asi. Thlarau lei ah nutling patling si ding hi Bible nih a kan duhpiakmi asi. Thlarau lei in kan than lo ahcun tluk sual hi a fawite. Hawile hna, Thlarau lei in kan than khawh nakhnga ding ahcun Thlarau rawl a simi Pathian bia hi tampi in kan rel a herh ve. Pathian bia hi kanmah tein kan rel ahcun cucu kan caah rawl thaw bik asi ko. Pastor te lawng nih Pathian bia kheih kan herh ti lai lo. An um lo zongah kanmah tein kan eiding kho cang lai. Cun, Bible kan rel lo ahcun Thlarau lei ah zeitik hmanh ah kan thang kho lai lo i kan puitling kho fawn lai lo. Cucaah, kan dihlak Thlarau lei in kan than khawh nakhnga le nutling patling kan si khawh nakhnga Pathian bia hi zingzan in rel ko hna usih. 

"Ngakchia chuakka bantuk si u law thlarau hnuk kha duh u, cu thlarau hnuk nan din thawngin nan thang lai i khamhnak nan hmuh lai." 1 Peter 2:2

U.S Ram High School Boruak

1. Kum fatin sianghngakchia 1.2 million hrawng hi high school dih lo in an i phuak. Cucu, second 26 paoh ah sianghngakchia minung pakhat lengmang an si. Phundang in chim than ahcun, nikhat ah minung 7,000 lengmang an si tinak asi.

2. High school thokkaami (freshmen) 100% chungah 25% hi, a caan hman tein high school a dih lomi an si.

3. Vawleicung ah a thangcho bik timi ram 27 chungah US cu high school a dihmi zat (rates) zoh tikah 22nak lawng asi cang. Voidang ahcun a sang bik zungzal asi tawn.

4. 1990 in 2010 tiang ahhin high school dihmi zatuak (rates) ah 3% hi a tla ti asi.

5. US ram pumpi chungah hin, zei miphun dah high school dihmi an tam bik timi an zoh i Latino pawl an si (Latino timi pawl hi Mexican, Central le South American pawl khi an si). 2006 ah 61.4% hi high school dihmi an si nain 2010 ahcun 71.4% ah a kai. Minak, Miraang le Asian cu an kan tei diam.

6. High school tha tein a dih i diploma a ngeimi le, high school a dih lomi an nihhlawh cu $200,000 tluk in aa thlau. College a dihmi le high school a dih lomi cu million pakhat tluk asi.

7. 2010 Kum ah Vermont state hi high school a dihmi zatuak a tam bik an si. An tuak tikah 91.4% fai an si. Nevada state hi an tlawm bik.

8. U.S ram high school 2,000 hrawng ahhin high school a dihmi hi 60% nakin an tlawm deuh.

9. U.S ram ahhin high school aa phuakmi hi 75% hrawng hi mithat lainawng le a firmi an si.

Research an tuahmi kan zoh tikah high school dihmi an tlawm ngaingai. High school cu kum 4 kai asi. Kawlram taang hra sungh bantuk in sungh tha tein a um ve. Zuamnak tal loin hmak nih tlinh lo ruangah sungh khawh asi. A sungmi zong an um len. Cun, dih ta loin a vaivuanmi zong an tampi -- US ahhin. Nu hrin nakin thluak hna chiat pah i Miraang holh hna thiam lo ahcun ramdang sianginn kai hi a fawi lo. Kan ngakchiat in tha tein kan cawn lomi Miraang ca le holh lawngte asi. A caan ahcun lungdongh sual hi a fawite. Nule pa, u le nau nih kan ruahning bantuk asi lo. Kum 4 chung thi deng in zingka arkhuang in an i thawh i an limmi asi. An i zuamnak zong nih a tlinh ve caah diploma zong an pek hna. Hi diploma te hi rian soknak ah a thahnem taktakmi asi. Tu kum nan fale high school graduate mi an um ahcun special in rak lawmhpi hna uh. Zeicahtiah, lawmh phu taktak asi caah asi.

Tuni ah kan umnak Northern Kentucky i ummi kan nau minung paruk nih high school diploma a kan lakpiak ve. An cungah kan lung aa lawm tuk. Kawlram context in cun taang hra an awng kan ti lai. Rak lawmhpi cio ve uh.

Nulepa Upat Kan Timi Hi Zeidah Asi?

Nule pa upat timi cu hmurka, tuahsernak le kan nun ziaza in kan upatnak langhter khi asi. Nule pa hi kan upat hna ding asi. Zeicatiah, Bible nih a kan fialmi a si. Nule pa upat hi a biapit tuk caah Pathian nih a kan pekmi nawlbia 10 chung hmanh ah talhchih a si (Exodus 20:12). Bible ah nule pa upat lawngah nun saunak hi kamh kan si (Eph. 6:1-3). Nule pa a upatmi cu mi thluachuak an si (Jeremiah 35:18-19). Nule pa upat kan timi cu an i hlawh ruang i upat le dawt khi asi lo. Nule pa an sinak le an dirhmun (rank) ruang hin upat ding hrimhrim kan si. Tahchunnak ah, mi pakhat khi president asi hnga, zeitluk in rian a va tuan khawh lo zongah president a sinak kha hmaizah in upatnak pek ding khi kan si. Cu bantuk cu nule pa upat kan timi hi a si ve. Vawleicung mifim bik Solomon zong nih nule pa upat hi a kan fial (Phungthluk 1:8; 13:1; 30:17). Nule pa kut tang i kan um ti lo zongah nule pa an sinak le Bible nih a kan fialmi cu zeitikhmanh ah aa thleng lo. Pathian Fa Jesuh hmanh kha a hngakchiat lio ah taksa lei a nule pa upat ttihzah bu tein a thang (Luke 2:51). Kannih cu Bible nih Khrih nunzia le a lungput cawn hi fial kan si. Hmur le kaa lawng in a za lo. Kan tuahsernak le kan nun ziaza hrim in kan upat hna nak hi kan langhter ding asi (Mark 7:6). Pathian kan upat bantuk in nule pa hi kan upat ve hna ding an si. An lung kan lawmhter hna ding asi. An nawl kan ngaih ding asi.

Kei ka nu nih Kum 5 ka si ah a ka thihtaak. Ka daw in ka upat ta manh lo. Ka pa hi Pathian nih tuni tiang damnak a pek ve. Asi khawh chungin upat le ttihzah kaa zuam. Dawt khawh zong kaa zuam. A ngaih ka chiatter sual la tihi ka phang. Pathian changtu ah ka chiah. A phut ruangah a si lo. A ka hringsor tu Kapa asi ca'h le, Bible nih a ka fialmi a si caah a si ko. Unau, na nule pa an dam lio te ahkhan na hmurka thlum in, na tuahsernak in le, na ziaza dawh in upat hna. Mi vantha tuk na si khah. Hringtu nu dawt le upat a duh ko nain caantha a ngei ti lomi hna kan um hih. Happy Mother's Day! :)

Kolose 3:20

"Ngakchia hna, Khrihfa nan si caah nan nu le nan pa kha upat hna u, cucu Pathian lawmhmi thil a si."

Note: Mother's Day lai ah ka Facebook ah ka tialmi asi.

Thlarau in Khah (Be filled with the Spirit)

Efesa 5:18-19
"Zu rih hlah u, zu cu nanmah hrawktu lawnglawng asi ko, Thlarau tu khan khat deuh u. Hla dawh in pakhat le pakhat i chawn u; Bawipa cu hla le aw dawh in nan lung taktak in thangthat u."

Hi Bible caang hi, zu rit a thatnak le a chiatnak kong Paul nih a tialmi asi lo. Zu rit le Thlarau khah hi an i lawhnak le aa dannak tu tahchunhnak a lakmi asi, tiah Bible thiamsang Theologians pawl nih an chim. Zu rit le Thlarau khah an i lawhnak bik cu, control (uk) hi asi. Zu na rit ahcun zu nih an uk; Thlarau in na khah ahcun Thlarau nih an uk ve. Zuri pa cu, a thutdirning le a holh in na hngalh khawh bantuk in Thlarau in khatmi pa zong a biachim le a thutdirning in hngal khawh asi ve. Zuri pa cu, zu nih a uk caah a buaibai theu. Thlarau in khatmi pa cu, Thlarau nih a uk caah hla dawh in Pathian hi an thangthat. Thlarau lei bia le hla hi a tlaihchan i, Pathian thangthat hi a ngol an ngol kho lo. Cucu, Thlarau in khat mi hna nun asi. Zumtu kan dihlak hi Bible nih Thlarau in khah ding hi a kan fial.

Thlarau in kan khah khawh nakhnga, hrinthan kan si hmasa a herh. Hrinthannak kan co rih lo ahcun Thlarau in khah khawh asi lo. Efesa Khua Khrihfabu hi hrinthannak a co cangmi an si (1:1). Thiang Thlarau a tingco cangmi an si (1:13). An tinco mi Thlarau ngaihchiatter lo ding kha, Paul nih a fial hna (4:30). Cucaah, Efesa Khua zumtu hna hi hrinthannak an co hrimhrim ko cang tihi el awk a tha lomi asi. Cucaah Paul nih Thlarau in khah ding kha a fial hna. Kannih teh hrinthannak kan co hnu hin Thlarau in kan khat ve cang maw?

Zumtu tampi kan hrinthan hnu ah Khrih muisam kan ngeih lonak le, vawleimi hna he kan i dan tawn lonak a ruang bik cu Thlarau in kan khah lo caah asi. Hrinthannak kan co hnu hin, kan theitlai zoh chunh awk an tlak tawn lonak cu Thlarau in kan khah lo caah asi. Kan aukhuang, kan ingpuang, kan thintawi, vawlei thilri le chawnva ah kan mitthi, zeicahtiah, Thlarau in kan khah lo caah asi. Kan dihlak Thlarau in kan khah khawh nakhnga Bawipa nih thluachuah ko seh!

Phun Hnih Khrihfa

US ram pastor minthang Rick Warren nih Khrihfa hi phun hnih in kan um a ti. Cucu, World-class Christian le Worldly Christian hi an si. Pathian nih a kan duhpiakmi hi World-class Christian timi hi a si. Nain, Worldly Christian si cu ttih a nung. A tha lo taktak. A hohmanh kan si lonak dingah ralrin kan herh ngai. Kannih teh zei bantuk Khrihfa dah kan si ve hnga? Worldly Christian pawl hi an piangthar ve ko. Nain, Khrihfa nun (Christian life) hi an nun ah a um lo. Annih cu, Pathian hi anmah pumpak tlamtlinnak ca'h le diriamhnak ca'h lawngah an herh. Concert tibantuk le taksa lei nuamhnak pawl hi an tlaihchan. Mi zawn an ruat theng lo. Mission conference tibantuk hrimhrim ahcun an muisam a leng bal lo. Thla cu an cam peng ve. Nain, an thlacamnak cu, anmah pumpak herhmi, pumpak thluahchuah le nuamhnak le lawmhnak ca'h lawngte asi. Midang ca'h thla an cam bal lo. Anmah pumpak zawn lawng an i ruat. Pathian hi, anmah pumpak tinhmi le duhnak/herhnak caah an hman, Pathian hi, Pathian duhpiakmi le tinh piakmi caah an hmang lo. 

Khat lei ah, world-class Christian cu, an piangthar ve i mi caah riantuan an duh. Anmah pumpak nakin mi zawn an ruat deuh. Anmah pumpak cah nakin mi caah thla an cam deuh. Khrihfabu ca'h le Midang harsami ca'h thla an cam deuh. Midang kan zawnruah khawh hna hlan chung paohpaoh cu, Thlarau leiah a puitling rih lomi kan si. Dawh le style kan duh chung le kanmah pumpak diriamhnak lawng kan buaipi chung paoh cu Thlarau lei ah kan puitling rih lo tinak a si fawn. Khrih nih amah nun cawn hi a kan fial. A nun cawn i amah muisam keng in thang hna seh tihi a kan duh. Kannih teh zeiban tuk Khrihfa dah kan si? Mi zawn kan ruat maw? Thlarau lei ah teh kan thang maw? Khrih Jesuh he pumpak tein hawikomhnak kan ngei maw? Kan ngeihmi hawikomhnak (relationship) cu teh kan i lungsi maw? Khrihfa cu biaknak nakin Khrih he hawikomhnak ngeih hi a si deuh!